De kerk van Den Andel

Het is langzamerhand een traditie bij ons: in het tweede weekend van september huren we ergens een trekkershut en gaan we op monumentenpad. Telkens op een ander plekje, zodat we in de loop der jaren al heel wat hebben gezien.

Dit jaar zaten we in Aduarderzijl; dat was zo leuk, dat we er beslist nog eens heen willen.

ons huisje voor één nacht

Zaterdagavond kwamen we weer thuis. De foto's nog eens bekeken, honderuit verteld aan de kinderen en toen in bed gerold. Mijn hoofd tolde van alle indrukken.

Eén beeld hield me bezig: een foto die ik in de kerk van Den Andel heb gemaakt. En ik besloot de volgende ochtend meteen nog eens heel goed naar die afbeelding te kijken en er wat over te lezen.
Zo gezegd, zo gedaan.
Even wat achtergrondinformatie: de kerk stamt vermoedelijk uit de dertiende eeuw.

Bij restauratiewerkzaamheden kwam prachtig schilderwerk te voorschijn, ook 13de eeuws.

Op één van die schilderingen staan twee ridders afgebeeld. Peter Karstkarel noemt ze in zijn prachtige boek over de Middeleeuwse kerken, hij heeft het over een riddergevecht.
Laten we ze nu eens goed bekijken. Ik beeld ze even extra groot af, dan zijn de details beter zichtbaar.

Deze ridder heeft een soort helm en een voorloper van een kogelvrij vest (lagen leer met wol ertussen, aan elkaar gepit). Het staat helaas niet op de foto (stom, stom, stom), maar in zijn andere hand houdt hij een indrukwekkend zwaard vast.
Dit is onmiskenbaar een West-Europese ridder.

Nu zijn tegenstander. Helaas is die afbeelding minder duidelijk, maar er valt nog genoeg te zien.

Om te beginnen vallen de afbeeldingen op zijn schild op: een hamer en een soort tang. En al die sterren! Ik denk aan Vrijmetselaars, maar is dat niet vroeg? Terwijl de betekenis van het harkje langzaam tot mij doordringt, zeg ik tegen Man:
"Kijk, hij heeft maar één oog."
Man: "Moenen! De duivel."
Ik weer: "Met een drietand."
Man, nogmaals: "Moenen!"
Maar ik ken de naam Moenen alleen uit de Mariken, en die is van eeuwen later. Even zo goed: deze figuur lijkt toch echt de kwaaie Pier.


Nu is het volgende handig om te weten:
De 12de en 13de eeuw waren de periode van de Katharen (en ja, in de naam Kathaar kun je het woord ketter herkennen),  maar ook van andere stromingen, zoals Albigenzers, Franciscanen en Dominicanen. Sommige van die orden werden in de kerk opgenomen, maar andere werden te vuur en te zwaard bestreden. In 1208 werd door de Paus opgeroepen tot een ware kruistocht tegen de Albigenzers.
Ondertussen vonden er in de dertiende eeuw ook maar liefst 5 kruistochten naar het Heilige Land plaats. Het waren gewelddadige, maar ook verwarrende tijden.

Volgens mij is er op deze afbeelding geen sprake van een riddergevecht, in de betekenis van een toernooi. Het gaat hier niet om een lokale vete, die wordt uitgevochten, of om een regionaal conflict.
Volgens mij zien we hier de Christelijke wereld die opstaat en het zwaard opneemt tegen het kwaad in de wereld: afvalligen en ketters, heidenen en ongelovigen uit het oosten, en tegen de Duivel in eigen persoon.

De volgende afbeelding heeft dan waarschijnlijk eenzelfde betekenis.

Ik vermoed een leeuw die een dromedaris tracht te verjagen. Maar hier wordt het echt vrije interpretatie.

Zo. Waarschijnlijk ben ik hier de zoveelste die het wiel heeft uitgevonden, maar dat hindert niet. Dit soort afbeeldingen zijn een soort puzzels. Je bestudeert de afzonderlijke stukjes en vormt daarvan een geheel. Ieder zijn hobby.






Foto's: van Aag zelf.
Bron: site van de SOGK en het boek Alle Middeleeuwse kerken van Harlingen tot Wilhelmshaven - Peter Karstkarel