vrijdag 15 juni 2018

Aukje Holtrop: Sjoukje Troelstra-Bokma De Boer, Nynke van Hichtum

In het dorpje Nes in Noord-Friesland werd op 13 februari 1860, in het gezin van de predikant, een dochtertje geboren. Ze noemden haar Sjoukje. Aukje Holtrop heeft over deze Sjoukje een biografie geschreven van maar liefst 557 pagina's, plus noten, literatuurlijst, register en boekenlijst. Een hele pil.
Wat was er dan zo interessant aan deze mevrouw?
Om te beginnen leefde zij van 1860 tot 1939. Een tijd van enorme ontwikkelingen op allerlei gebied: politiek, industrie, kunst, geneeskunde; nieuwe ontdekkingen en nieuwe vaardigheden veranderden de maatschappij in een sneltreinvaart. Dat geeft al een heleboel stof tot schrijven.

Maar bij Sjoukje horen twee andere namen: die van Pieter Jelle Troelstra, met wie zij trouwde (en van wie zij later scheidde) en Nienke van Hichtum, haar schrijverspseudoniem, tegenwoordig meestal op deze, Nederlandse (dus niet Friese) wijze geschreven.




Feitelijk krijg je dus drie boeken in één band: het leven van een vrouw in die tijd, het leven met Pieter Jelle Troelstra en de politiek (met als uiteindelijk resultaat de invoering van het algemeen kiesrecht) én het leven en werk van de schrijfster Nienke van Hichtum.
Ik heb het hier over de schrijfster Sjoukje, over Nienke dus.

Nienke was geen fantasierijke schrijfster. Ze schudde de verhalen niet uit haar mouw. Wat ze deed was verhalen verzamelen: sprookjes, sagen, legenden. Maar ook de verhalen van de mensen om haar heen. Die bewerkte ze dan tot de boeken die we nu nog kennen, met Afke's tiental als het meest beroemde boek. Ondanks ernstige gezondheidsproblemen heeft Nienke veel geschreven, een niet aflatende stroom van boeken, recensies, kalenders, boekenlijsten, brieven, enzovoort. Daarnaast schreef ze artikelen, bijvoorbeeld over opvoedingsvraagstukken.




Ze had een heldere mening over aan welke eisen kinderliteratuur dient te voldoen en bracht die luid en duidelijk naar voren. Zo was ze erg precies in de keuze van de illustraties in haar boeken. Het gebeurde wel dat ze tot twee maal toe opgestuurde illustraties ronduit afkeurde en haar eigen favorieten naar voren bracht. Tjeerd Bottema, bijvoorbeeld. Ook was ze erg gesteld op het werk van Rie Cramer, en later van Cornelis Jetses. Ze had strenge opvattingen over de plaatsing van de illustraties, het te gebruiken papier, kortom, over het uiterlijk van het boek. Ze was sowieso uitermate zakelijk in haar onderhandelingen met uitgevers.


ietwat opgefriste (?) versie van Jetses ontwerp

Nienke van Hichtum was zeer uitgesproken in haar schrijverschap. Hoe ze als echtgenote en moeder was, wat haar eigen politieke opvattingen waren, dat is een ander verhaal. Ze was beslist niet politiek actief. In de strijd rond het vrouwenkiesrecht hield ze zich op de vlakte. Ze stond pal achter Pieter Jelle, maar politiek gezien was ze een idealiste, geen activiste.

Holtrop heeft geweldig haar best gedaan, archieven bezocht en geraadpleegd, veel gelezen, met veel mensen gepraat, zo heeft ze bijvoorbeeld diverse deskundigen geraadpleegd om te duiden wat er achter die slepende, maar vage gezondheidsproblemen stak, en toch blijven er vragen onbeantwoord.

Het is een overvol boek, dat mij in ieder geval enorm veel stof tot nadenken heeft gegeven. Het is wat rommelig misschien: al die ballen tegelijk in de lucht houden viel niet mee. Hier en daar valt het wat in herhalingen. Wel geeft het boek een geweldig beeld van de opkomst van het socialisme als politieke beweging: de partijvorming, het geruzie en gedoe. En dat alles vanuit een ongebruikelijke hoek bekeken, niet vanuit het grote, politieke perspectief, maar vanuit het kleine en persoonlijke.

Afrondend: met dit boek kan ik wel uit de voeten. Het maakt nieuwsgierig naar meer. Dat zijn de boeken waar ik van houd.


Sjoukje Troelstra Bokma-de Boer. 1869-1939

Schrijver: Aukje Holtrop
Omslagontwerp en binnenwerk: Suzan Beijer
2005, Uitgeverij Contact

Geen opmerkingen:

Een reactie posten