Franeker

In 1965 werd ik uit de grote stad geplukt en in een dorp midden in Drenthe gepoot. De kleuterschool stond achter ons nieuwe huis en daar deed ik nieuwe speelkameraadjes op, waaronder Wee. De leerlingen puilden de klassen uit, een jaar later vertrok Wee naar een nieuw gebouwde school. In de derde klas verscheen Ie. En niet lang daarna troffen we elkaar op de eerste balletles die in het dorp gegeven werd.
Alledrie op ballet, alledrie naar dezelfde middelbare school in de stad even verderop. We zijn elkaar daarna nooit meer uit het oog verloren. Eén á twee keer per jaar doen we iets leuks. Wat meestal inhoudt: eindeloos kletsen, een museum, wat eten en ergens thee/koffie. Inmiddels bestaat die band zo'n 45 jaar. Van kinders tot seniore dames.
Twee weken geleden was het weer zover. Doel: een van de Friese steden, met een bijzondere inwoner.

Om deze meneer gaat het. Zijn beeltenis staat in Franeker, tegenover het museum. Het pand huisvestte ooit zijn winkel/woonhuis/werkplaats. Ik ben er eerder geweest, maar het is zo'n parel van een museumpje, dat ik er steeds opnieuw naartoe ga.

Voor wie het niet weet: Eise Eisinga bouwde in zeven jaar tijd een planetarium boven, in en onder het plafond van zijn woonkamer. Met nog wat leuke gadgets in de bedstedenwand, zoals een "klok" die aangeeft wanneer er maans- dan wel zonsverduisteringen zijn en meer van dat moois.

folder van het museum

 Let wel, hij begon er mee in 1774, aan de hand van zijn eigen berekeningen, en alle onderdelen gezaagd, getimmerd en geschroefd in zijn eigen werkplaatsje. Dit alles in zijn "vrije tijd", want in het dagelijks leven was hij wolhandelaar en -kammer. Werkdagen van minstens 10 uur waren normaal, zes dagen per week, en op zondag kerkgang en altijd de kinders om je heen.

museumkaart: portret van Eise

Zoals hij het maakte, zo is het er nog. En naast de wiskundige genialiteit is het van een betoverende schoonheid. Luister vooral even naar de mevrouw die in de woonkamer een praatje houdt. Normaal gesproken ben ik niet zo dol op rondleidingen, maar deze is echt leuk, toegankelijk, ik zou haast zeggen: gezellig.
De notitieboekjes van Eise zijn bewaard gebleven en gelden als gebruiksaanwijzing. Naast het mathematische precisiewerk spreekt er ook een ontroerend vertrouwen uit. Zo is er bijvoorbeeld de aandrijving van die maansverduisteringsklok. Dat is een balk die gedurende een periode van, naar ik meen 22 jaar, over de vloer van de zolder schuift. Dan heeft hij de overkant van de vloer bereikt. Eise geeft aanwijzingen: wat tandjes verzetten, de balk terugbrengen naar de oorspronkelijke positie en we kunnen weer 22 jaar verder. En natuurlijk gebeurt dat, de generatie na hem (zijn zoon) deed het zo, en die daarna, en daarna en nu wij. Is het niet prachtig?

museumkaart: een deel van het plafond en de wand

Er werd gevraagd of de museummedewerkers er niet eens de oudejaarsavond doorgebracht hadden, om te zien hoe het oude jaar langzaam in een nieuw veranderde. Nee, dat hadden ze nog nooit gedaan (lijkt me trouwens een mooie bron van inkomsten voor het museum!).
En het hoeft ook niet. Tijd is een afspraak: eenmaal om de zon is een jaar. Is er zonder mensen sprake van tijd? Wel in Franeker.

Het museum heeft spulletjes te koop: van kleine kartonnen zelfbouwplanetaria tot prachtige hemelglobes en onontbeerlijke zaken zoals pennen en paraplu's.

sterrenhemelplu

Er komen elk jaar behoorlijk wat bezoekers. Het is nu een stille periode, dat geeft je de gelegenheid om alles rustig en goed te kunnen bekijken.
Náást het museum is het museumcafé, een prachtig Jugendstil pand met lekkere thee en prima eten. En dan Franeker zelf: van alles te zien, al zou ik even wachten op beter weer: in de striemende regen was het lastig omhoog kijken naar de mooie gevels.

site van het Museum: klik hier


Afbeeldingen zijn van kaarten, gekocht in het museum, de foto's zijn van Aag zelf.